Yeni bir bahçe
Yeni bir bahçe sahibi olduğumuz da ilk yapacağımız iş bir planlama yapmak olmalıdır. En baştan kurulacak doğru bir bahçe düzeni bizi ileriki yıllarda üzecek yanlışlıklardan koruyacaktır.
Öncelikle bahçemizde neler olsun istiyoruz? Meyve ve sebze yetiştirmeyi düşünüyor muyuz? Çocuklarımız var mı? Varsa onların rahat ve emniyetini de hesaba katmamız gerekir.
Aklımıza gelen her şeyi ekip dikmeye kalkıştığımız takdirde bahçe kısa sürede bir labirente dönüşür ve huzur değil stres kaynağı bir yer haline gelir. Bu yüzden bahçemizi öyle planlamalıyız ki hem ihtiyaçlarımıza cevap versin, hem de zevkimize hitabetsin. Aynı zamanda yorgunluğumuzu, sıkıntımızı unutturacak bir mekan haline gelsin.
Bahçemizin iskeletini bir kere sağlamca kurduktan sonra istersek her yıl ufak tefek değişiklikler, yeni çeşitlerle onu bir tablo gibi farklı renklerde işleyebiliriz. Zaten bir bahçede yenilik düşünülmediği anda, var olan hali korunmaya çalışılsa bile gerileme başlar ve kısa zamanda eski güzelliğini kaybeder.
Bahçe konusunda profesyonel yardım alabilir veya bahçemizi olduğu gibi başkasına dizayn ettirebiliriz tabii. Ama hiçbir zaman kendi elimizle yaptığımız bir bahçe kadar benimseyemez ve zevk alamayız.
En iyisi iki arada denge kurmaktır. Bahçemizi dizayn ederken tavsiye ve yardım alsak bile (ki bu yeni bahçeciler için kesinlikle şart..) gücümüz nispetin de kendi emek ve fikirlerimizi de katmak çok yerinde olacaktır.
Bütün bu işlerle uğraşırken ruh ve beden sağlığımız için çok faydalı, aynı zamanda zevk ve gurur verici bir hobi edinmiş oluruz.
GENEL KURALLAR
– Bahçe kurarken ilk önce sınırlar belirlenir. Bu iş duvar, tel örgü veya çeşitli materyaller kullanarak yapılabilir yahut bitkilerden yararlanılabilir. Çit yapmaya elverişli her dem yeşil veya yaprak döken bir çok bitki vardır.
– Bahçede su mevcut olmalıdır. Bir çok yerde musluk suyunu bahçe sulamada kullanmak yasaktır. Buna göre bir düzenleme yapılır.
– Arazi fazla eğri büğrü ise toprak tesviyesi yapılır Varsa inşaat artıkları ve iri taşlar tamamen temizlenir. Baştan aşağı kazılarak boşluklar doldurulur. Yabani bitkiler kökleriyle beraber ayıklanır. Sebze, meyve ve çim yapılacak yerler kirizme yapılsa daha iyi olur.
– Hafif bir eğimin zararı yoktur ama eğim fazla ise seki yapmak iyi olur. Dümdüz arazilerde drenaj problemi olabilir. Yağışlı mevsimde duruma bakılır ve gerekirse tedbir alınır.
– Bahçe planı dikkatle yapılır. Evin manzarası dikkate alınır. Sabit yollar ayrılır. Oyun alanı, park yeri, çiçek yatakları, sebze ve meyve için yer ayrılır.
– Çardak, havuz düşünülüyor ama hemen yapılamıyorsa, bunlar için muhtemel yer ayarlanarak buralara kalıcı bitki dikilmemelidir.
– Bahçeye dikilecek kalıcı bitkiler tespit edilir. Özellikle küçük bahçelerde seçim çok dikkatli yapılmalıdır. Ağaçların 10-15 yıl sonra ne büyüklükte olacakları düşünülmelidir. Bir de bahçe hemen tıka basa doldurulmayıp, ileride ekilecek bitkiler için biraz boşluk bırakılır. Bitki seçiminde iklim ve toprak özellikleri de çok önemlidir. Bu konuda çevredeki bitki örtüsü önemli bir rehberdir.
– Ağaçlar arasında yeterli boşluk bırakılmalı, gül gibi güneş seven çiçekler için hiçbir zaman gölge olmayacak yerler ayarlanmalıdır. Mevsimlere göre güneş ve gölge durumu değişir. Bu da hesaba katılmalıdır.
Her dem yeşil kalan bitkiler bahçeyi yıl boyu canlı tutar ancak kışın da gölge vermeye devam ettiği için eve yakın dikilmemelidir. Yaprak döken ağaçlar yazın gölge ve serinlik verir, kışın ise güneşi engellemez.
BAHÇE ALETLERİ-BİTKİ TEMİNİ
Bahçe için gereken alet-edevat eksiksiz bir şekilde sağlanmalıdır. Malzeme kaliteli ve kullanışlı olmalıdır. Bunları düzenli bir şekilde saklayacak bir yer gerekir.
Bitkileri mümkünse yakın ve güvenilir bir seradan sağlamak iyidir. Aynı iklimde yetiştiği için bitkilerin tutma oranı yükselir. Gelişi güzel alınan bitkiler bahçeye hastalık taşıyabilir. Bu yüzden sabit bir yerden alışveriş yapmak en uygunudur. Alınan bitki hakkında mutlaka bilgi alınmalı, hatta not edilmelidir. Böyle yerler gül ve ağaç budama zamanı ziyaret edilerek, bu konularda tecrübe edinilebilir.
ÇİM YETİŞTİRME
Herkes bahçesinin yemyeşil çimlerle kaplı olmasını ister. Çim ekmek pek amatör işi değildir. Kalıcı bir çim için uzun ve yorucu bir ön hazırlık gerekir. Daha sonrasında ise yıl boyu düzenli bir bakım ve sıcaklarda her gün sulanmak ister.
– Çok çeşitli çim tohumlarından bahçe için en uygunu seçilir. Susuz yerler ,oyun alanları veya gölge için ayrı tohum karışımları bulunur.
– Bahçede çim ekilecek yer hiç olmazsa bir yıl boş bırakılmalıdır. Bu arada toprak zaman zaman işlenir ve yabani otları temizlenerek çim için hazırlanır. Böylece ayrık vs. gibi otların nesli tüketilir. Bu iş için gerekirse ot ilacı kullanılır.
SEBZE-MEYVE BAHÇESİ
– Sebze ve meyve bahçesi bol güneşli ve rüzgar almayan bir yere yapılır. Ayrı bahçe yapılamıyacaksa bazı meyveler süs ağacı niyetine ön bahçede de çok güzel durur. Mesela nar, trabzon hurması, muşmula her mevsim farklı güzelliklere bürünerek bahçeyi süsler.
– Sebze için küçük bir yer dahi yeterli olur. İyi bakım, bol gübre ve suyla az yerden bol sebze alınır. Bahçe varsa az da olsa mutlaka sebze yapılmalıdır. Hormonsuz sebzeleri başka nereden bulabiliriz yoksa?
TOPRAK ÇEŞİTLERİ
Bitkilerin, dolayısıyla bizim de yaşamamız için değişmez bir unsur olan toprak her yerde aynı değildir. İçindeki maddelere göre farklı isimler alır. Her bitki her toprakta yetişmez. Tarıma elverişli olmayan toprakları katkı maddeleri ile zenginleştirerek kullanmak da mümkündür. Bahçemizin toprağını iyice inceleyip bitkilerimizi ona göre seçmemiz daha iyi olur. Belli başlı çeşitler şunlardır:
KUMLU TOPRAK
Hafif, çabuk ısınan ama fazla su tutmayan bir topraktır. Özellikle erken sebze ve çiçek elde etmek için idealdir. Besin maddelerini çabuk kaybeder. Ağır gübreler (inek gübresi) katılarak toprak zengin ve su tutar hale getirilir.
KİLLİ TOPRAK
Ağır, su tutan, besince çok zengin ama zor işlenen bir topraktır. Geç, fakat bol ürün verir. Biraz kum, kompost veya hafif gübrelerle ile gevşetilir.
KİREÇLİ TOPRAK
Açık renkli, taşlı ve su tutmayan bir topraktır. Bitkilerin çoğu bu topraktan hoşlanmaz. Bol gübre katılarak kullanılabilir.
HUMUSLU TOPRAK
Siyah renkli, zengin, yumuşak ve su tutan bir topraktır. Özellikle asit seven bitkiler bu toprakta çok güzel yetişir.
En ideal toprak killi, kumlu besin maddelerince zengin karışım topraklardır. Bitkilerin çoğu böyle topraklarda iyi yetişir.
BESİN KAYNAKLARI
Üzerinde bitki yetiştirilen toprak bir müddet sonra içindeki besinin çoğunu tüketir. Verimli olabilmesi için kaybettiği besini geri koymak gerekir. Bunun bir kaç yolu vardır. Bahçemde hiç bir şekilde suni gübre kullanmadığım için yalnızca tabii besin kaynaklarından bahsedeceğim.
ÇİFTLİK GÜBRESİ
Her türlü çiftlik hayvanından elde edilir. Zengin bir besin kaynağıdır. Kullanılmak için en az bir yıl beklemiş olması gerekir. Taze iken kullanılması riskli olur. Bitkileri yakabilir veya toksik etki yaparak zararlı olur. Bu gübre açıkta bırakılırsa güneş ve yağmurun tesiriyle gücünün çoğunu kaybeder. Kullanılıncaya kadar üzeri örtülü bir yerde saklanmalıdır.
KOMPOST
Her türlü mutfak ve bahçe artıkları ile hazırlanır. Bahçesi olan herkes kompost hazırlayabilir. Bu şekilde hem artıklar değerlendirilmiş, hem de çok kıymetli bir gübre bedava elde edilmiş olur. Kompostun çiftlik gübresine karşı önemli bir avantajı da en hassas tohumlarda bile yakma tehlikesi olmadan kullanılabilmesidir
Kompost hazırlanması:
En basit usul;
Bahçenin bir köşesine geniş bir çukur açılır. Hayvani artıklar ve yağ hariç her türlü organik mutfak artıkları, sebze, meyve kabukları, kesilmiş çimler, kuru yaprak ve her türlü bahçe artığı bu çukura dökülür. Ara sıra bir kürek gübre veya toprak atılır. Yumurta kartonları, gazete kağıdı ve eski karton kutular parçalanarak bu artıklara eklenirse bileşimindeki karbon nedeniyle yanmayı çabuklaştırırlar. Çukur dolunca yanına yenisi kazılır ve dönüşümlü olarak kompost hazırlamak kolaylaşır. Kompost arada bir çatal belle alt üst edilir. Çukur yağmurdan korunmalıdır. Kompost ıslanırsa yanması gecikir. Ertesi yıl çürüyen artıklar mükemmel bir gübreye dönüşerek kullanıma hazır hale gelir.
Dikkat:
Aşağıdakilerin hiçbiri komposta katılmaz:
- Çimlerde ot ilacı kullanılmışsa ilk 4 biçilmede çıkan artıklar,
- Hastalıklı bitki artıkları,meyve ağacı yaprakları,
- Naylon, plastik gibi maddeler ve zehirli artıklar,
- Et, kemik ve yağ artıkları toksik etki yapabileceği için komposta katılmaz.
YEŞİL GÜBRE
Yonca, bakla ve bezelye gibi bitkiler sonbaharda ekilir. İlkbaharda ürün toplandıktan sonra bitkiler yatırılır. Sürülerek veya bellenerek toprağa karıştırılır. Bu tür bitkiler toprağa azot kazandırarak çok faydalı olurlar.
Bunların dışında piyasada bio gübre olarak tanınan hazır paketlenmiş ve işlenmiş tabii gübreler de mevcuttur. Bu gübreler steril olması ve kolay kullanılabilmesi açısından iyidir.
Bir de eğer bulunabilirse kurumuş kan ve öğütülmüş boynuz karışımları her türlü bitki için elverişli çok kıymetli tabii gübrelerdir.
MALÇ
Ağaç, çiçek ve sebze gibi ekili bitkilerin çevresindeki toprağın bir takım maddeler serilerek örtülmesine malçlamak veya malç yapmak denir.
Malçın bir çok faydası vardır. Otlanmayı azaltır, hatta çoğu zaman önler. Suyun buharlaşmasını önleyerek yazın toprağı serin ve nemli tutar. Kış aylarında ise hassas bitkilerde köklerin donmasına mani olur. Toprak suyla direkt temas ederek kabuk tutmaz ve sertleşmez. Bu suretle hem su, hem de zaman kaybına engel olur. Ayrıca malç malzemesi olarak organik maddeler kullanılırsa toprağı zenginleştirir.
Malzeme olarak:
Yanmış gübre, bahçe kompostu, kuru ot, yaprak, kesilmiş çim, talaş halinde kıyılmış ağaç kabuk ve dalları ve çam iğneleri kullanılabilir.
Bunlardan herhangi biri baharda toprak çapalanarak yabani otları temizlenmiş toprağa 5 cm kalınlıkta yayılır. Sonbaharda gübre ile beraber çapalanarak toprağa karıştırılır. Yalnız ağaç kabukları en az 3 yıl kullanılabileceği için sonbaharda toplanıp kaldırılır.
Bu arada çam iğneleriyle yalnızca asit seven bitkilere malç yapılır. Çilek, ortanca va açelya türleri için kullanılabilir ama sebzeye iyi gelmez.
Kesilmiş çimler de yayılıp hafifçe kurutulduktan sonra malç için kullanılır. Ot ilacı kullanılmışsa ilk 4 biçmede çıkan çimler malç veya kompost için kullanılmamalıdır.
Malç yayılırken malzemenin bitki gövdesine değmemesine dikkat edilmelidir. Çürüme yapabilir.
Kağıttan da malç olur. gazete kağıtları ve eski kartonların yanı sıra erken ürün almak için bazen siyah kağıttan da malç yapılır. Siyah naylon da kullanılabilir. Özellikle çilek ve bazı sebzeler toprağa serilmiş ince siyah naylon örtülerde açılan kesiklere dikilerek yetiştirilir. Böylece kolay ve erken verim alınır.
Yazar: Hümeyra Özdamar
