Çalışanlar için iş hayatını kabusa çeviren bir durum mobbinge maruz kalmak denilebilir. Maalesef mobbing, bulaşıcı hastalık gibi günden güne yayılmaktadır. Mobbing nedir diye açıklamak gerekirse; işyerinde maruz kalınan aşağılama, psikolojik ya da duygusal şiddet, yıldırı, dışlama, özgüvenini kırma, çalışma azmini engelleme, çalışanı mutsuzluğa itme gibi sistematik ve kasıtlı davranışlar diyebiliriz. Kısaca, çalışanı yıldırmak ve işten ayrılmasını sağlamak amacıyla yapılan sistematik baskılar mobbing olarak adlandırılabilir. Mobbing, işveren, yöneticiler veya diğer çalışanlar tarafından uygulanabilir.
Mobbing Nasıl Ortaya Çıktı?
Aslında mobbing çalışma hayatının olduğu her yerde vardı. Ancak 1980’li yıllarda bu tür kasıtlı yıldırı davranışlarını ilk kez Dr. Heinz Leymann detaylı bir şekilde incelemiş ve “mobbing” terimini kullanmıştır. Bu süreçten sonra mobbinge karşı bilinç artmış ve hukuki düzenlemeler gündeme gelmiştir.
1993’te İsveç, mobbinge ilişkin bir kanun çıkarmış ve gerekli hukuki düzenlemeleri yapmıştır. Türkiye’de ise mobbing konusu, İş Kanunu, Türk Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu kapsamında ele alınmaktadır. Ayrıca, Anayasa’nın 17. maddesi bireylerin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünü koruma altına aldığından, mobbing mağdurları yasal haklarını bu çerçevede arayabilirler.
Türkiye‘de mobbing ile ilgili özel bir yasa henüz çıkmamış olsa da, Mart 2011’de Resmi Gazete’de yayımlanan Başbakanlık Genelgesi ile kamu ve özel sektörde mobbing ile mücadeleye yönelik bilinç oluşturulması hedeflenmiştir. Ayrıca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı Alo 170 hattı üzerinden mobbing şikayetleri alınmaktadır.
Çalışanların Mobbing Hakkında Bilmesi Gerekenler
Mobbinge maruz kalanlar ne yapmalı? Haklarını bilen bir çalışan, yıldırı politikalarına karşı kendisini daha iyi savunabilir.
- İlk olarak, mobbinge maruz kalmanın iş sözleşmesini haklı fesih sebebi olduğunu bilmelisiniz.
- Mobbing yaşadığınızı kanıtlamak için tarih, saat ve olay detaylarını içeren bir günlük tutmalı ve kanıtlar toplamalısınız.
- Şahitlerin bulunması, mobbingin ispatlanmasını kolaylaştırır. Bu nedenle tenhada değil, diğer çalışanların önünde yapılan baskılar ispat açısından avantaj sağlar.
- İşveren veya yöneticiler tarafından uygulanan yıldırma politikalarını yazılı hale getirin (örneğin, e-posta, mesaj veya yazılı talimatlar şeklinde).
- Mobbing, psikolojik ve fiziksel sağlığınızı etkiliyorsa bir sağlık raporu almanız hukuki süreçte önemli bir kanıt olabilir.
- Mobbing çekilemez bir hal aldığında bir avukata danışmanız süreci sizin lehinize yönlendirecektir.
Mobbinge maruz kalan işçiler, ayrımcılık ve manevi tazminat davası açabileceği gibi, kötü niyet tazminatı da talep edebilir. Çalışanların bu haklardan haberdar olması, işyerinde haksızlığa uğramalarını önleyebilir ve yasal süreçte haklarını korumalarını sağlayabilir.7
Mobbing nedir ve örnekleri nelerdir?
Mobbing, işyerinde bir çalışana sistemli ve kasıtlı olarak yapılan psikolojik baskı, yıldırma, dışlama ve tacizdir. Amaç, kişiyi işten ayrılmaya zorlamak, motivasyonunu kırmak veya işyerinde küçük düşürmektir. Bu durum genellikle üstler, eş düzey çalışanlar veya bazen astlar tarafından uygulanabilir.
Mobbing Örnekleri
Hangi haller mobbing sayılır, Mobbing yapıldığını nasıl anlarız diyorsanız aşağıda yer alan 10 maddede yer alan bilgileri okuyunuz.
- Sürekli Eleştirilmek
- Ne yaparsan yap, sürekli yanlışların bulunur.
- Ufak hataların abartılarak seni kötü göstermek için kullanılır.
- Dışlanmak ve İzole Edilmek
- Toplantılara çağrılmazsın, önemli bilgiler senden saklanır.
- İş yerinde sosyal etkinliklere veya sohbetlere dahil edilmezsin.
- Aşağılama ve Küçümseme
- “Bu işi sen mi yapacaksın?” gibi küçümseyici sözler duyarsın.
- Başarıların görmezden gelinir, hata yaptığında ise herkesin önünde aşağılanırsın.
- Aşırı İş Yükü Verme veya İş Vermeme
- Ya seni boğacak kadar fazla iş verilir ya da tamamen işsiz bırakılırsın.
- Amaç, seni başarısız veya gereksiz hissettirmektir.
- Sürekli Gözetim ve Baskı
- Her hareketin takip edilir, sürekli rapor istenir.
- Küçük bir hatada bile yöneticin seni diğer çalışanların önünde eleştirir.
- Dedikodu ve İftira
- Hakkında asılsız söylentiler yayılır.
- İş yerindeki insanlar sana farklı bakmaya başlar.
- Psikolojik Baskı ve Manipülasyon
- Sürekli suçlu hissettirilirsin.
- İşini kaybetme korkusu yaşaman için tehditkar tavırlar sergilenir.
- Ayrımcılık ve Haksızlık
- Terfi ve zam konusunda haksızlığa uğrarsın.
- Senin yerine daha az yetenekli biri desteklenir.
- Özel Hayata Müdahale
- Kişisel hayatın hakkında sürekli rahatsız edici sorular sorulur.
- Özel hayatın iş arkadaşlarına anlatılarak seni zor durumda bırakılır.
- Fiziksel veya Sözel Şiddet Tehdidi
- Bağırmak, hakaret etmek, masaya vurmak gibi agresif hareketler yapılır.
- Bazen fiziksel tehditler de içerebilir (örneğin, üstüne yürüme, sert el hareketleri).
Bir yanıt yazın