Hücre Nedir? Hücre Organelleri Hakkında Bilgi

Hücre, canlıların tüm yaşam özelliklerini taşımakta olan ve aynı zamanda en uygun şartlarda yaşamlarını tek başına sürdürebilme yeteneğine sahip temel ve en küçük yapı birimi olarak tanımlayabiliriz. İnsan vücudu, diğer bitki ve hayvanlarda da olduğu gibi hücre dediğimiz gözle görülemeyecek derecede ufak, canlı yapı taşlarından oluşmaktadır. Hücrenin kısaca tanımını yapacak olursak, çok hücreli canlılarda bulunan en küçük yaşam birimidir diyebiliriz.

Tarihçesi

Varlığı ilk kez 1665 yılında Robert Hooke tarafından mikroskopla görülmüş olan hücrenin iç yapısı daha sonraki dönemlerde elektro mikroskop vasıtasıyla daha detaylı incelenmiştir. Hücrelerin yapısını oluşturan, zar, enzimler ve organelleri sayesinde canlılıklarını sürdürmektedirler. Hücrelerde bulunan organellerden bazıları eksik olabilmektedir. Fakat canlılığın devam edebilmesi adına kesinlikle yarı geçirgen zarın ve enzim sistemlerinin bulunması gerekmektedir.

Hücre Organelleri Nelerdir?

Organel, Canlıların en küçük birimi dedik ama hücreyi de bir araya getiren çeşitli elemanlar bulunmaktadır. Her birinin farklı görevi ve özelliği olduğu gibi bir çoğunun kendine ait birer uzuv gibi düşünebiliriz. Bu organelleri aşağıdaki gibi inceleyebiliriz.

    Hücre Zarı

Hücre zarı, dış etkilerden koruma görevi gören, hücreye şekil veren aynı zaman da hücrenin dağılmasına engel olan esnek yapılı bir maddedir.

Hücre Zarı  Yapısı ve Görevleri

1. Madde alışverişlerini sağlar.
2. Seçici geçirgendir.
3. Hücreyi tüm dış etkilerden korur.
4. Hücreye şekil vererek ve bütünlüğünü korur.
5. Yapısında olan glikolipit ve glikoproteinler ile hücreye kimlik kazandırır.
6. Yüzeyinde taşımış olduğu reseptörler ile besin, hormon ve mikroorganizmaların tanınabilmesini sağlar.
7. Hücreler arası bağlantı ve iletişim sağlar.

Diğer organeller hakkında kısaca tanımlarıyla beraber açıklayalım.

1. Sitoplazma

Sitoplazma, zar ve çekirdek zarı arasında kalarak bu bölümünü kaplayan, homojen özelliğe sahip, kolloidal ve sürekli değişim halinde olan bir eriyiktir. Sitoplazmanın içerisinde canlı ve cansız yapılar yer alır. Canlı bu maddelere “Protoplazma” adı verilmektedir. Protoplazmanın yapısında sitoplazma ve çekirdek bulunmaktadır.

2. Çekirdek

Çekirdek, tanecikli ve lifli bir yapısı bulunmaktadır. En önemli görevi hücreyi yönetmesidir. Çekirdek zarının içerisinde, nükleoplazma, kromozom ve çekirdekçik yer alır. Çekirdek zarı iki tabaka ve çok gözenekli bir yapıdan oluşmaktadır. Nükleoplazma ise çekirdek özü olmasıyla beraber protein ve tuz bakımından zengin bir içeriğe sahiptir. Görevi, hücrenin yaşamını sürmesini ve çalışmasını düzenlemektir. Çekirdeğin ölmesiyle beraber hücre de ölür. Bu şekilde bölünme gerçekleşmektedir.

3. Prokaryot Hücre

Prokaryot hücrelerin içerisinde sadece zarı olmayan organel olan ribozom yer alır. Çekirdek hücre olarak bilinmektedir. İçerisinde stoplazmalar dağınık şekilde bulunmaktadır. Gerçek zar bulundurmaktadır.

4. Ökaryot Hücre

Ökaryot hücrelerin içerisinde zarsız, tek veya çift katlı zarlara sahip farklı görev ve fonksiyonları yerine getirmekte olan organeller yer almaktadır. Hücre içerisindeki yer alan bu organellerin sayı ve çeşitleri hücre tipine, beslenme şekline, yaşına göre farklılık göstermektedir. Bitki ve hayvan hücrelerinde çeşitli fonksiyonları yürütmekte olan organeller bulunmaktadır.

5. Ribozom

Ribozom, bulunduğu canlıya özel proteinleri hücrenin içerisinde sentezleyen organeldir. Protein gibi enzim de sentezlemektedir. Bu organelin zarı bulunmamaktadır ve canlıların hepsinde ribozoma bulunmaktadır.

6. Endoplazmik Retikulum

Endoplazmik retikulum, zar ile çekirdek zarı arasında uzanmakta olan kanallar sistemine “Endoplazmik Retikulum” denir. Genel olarak hücreye destek olmaktadırlar. Hücre çekirdeğinin sabit kalmasını sağlar. Yağ moleküllerinin sentezini yapar. Alkol ve ilaç gibi maddelerin zehirleyici etkilerini yok eder. Steroit yapılı bazı hormonların  sentezine yardımcı olur.

Hücrede 2 çeşit endoplazmik retikulum yer almaktadır. Bunlar;

• Granüllü endoplazmik retikulum: Üstünde ribozomların yer aldığı endoplazmik retikuluma verilen isimdir. Bu ribozomlar proteini sentezleme görevini üstlenmektedir. Ribozomları keseler şeklinde kaplayarak golgi aygıtına iletmektedir.
• Granülsüz endoplazmik retikulum: Üstünde ribozomların olmadığı endoplazmik retikuluma verilen isimdir. En çok karaciğer de görünen ve glikozların fazlasını depolamakla görevine devam eder. Hareket halinde kasların gevşemesine yardımcı olmaktadır.

7. Golgi Aygıtı

Protein-yağ yapılı çok sayıda yassılaşmış kesenin ve küçük kofulların bir araya gelmesi sonucu oluşan organeldir. Aynı zamanda bu hücreye “Golgi Cisimciği” de diyebiliriz. Genel adıyla Golgi aygıtı, proteinlerin ve lipitlerin küçük keseciklere taşınması, değiştirilmesi ve paketlenmesi görevini üstlenmektedir. Lizozomların meydana gelmesinde rol oynar. Endoplazmik retikulumlarda üretilmekte olan maddelerin büyük bir kısmı Golgi aygıtında ayrıştırılıp depolama işlemi yapılmasında sonra paketlenmektedir.

8. Lizozom

Tek katlı zarla çevrilen ve enzimleri taşımakta olan hücre organeline verilen isimdir. Lizozom, hücrede yer alan yabancı madde, bakteri ve virüsleri etkisiz hale getirmede görevlidir. Bozulan ve yaşlanan organelleri yok eder. Döllenme aşamasında spermin baş kısmında bulunarak yumurtanın delinmesini sağlar.

9. Koful

Koful, sitoplazmadan arınmış, tek bir zarla çevrili aynı zamanda içi sıvı dolu olan hücre içi boşluklara verilen isimdir. 4 çeşit koful bulunmaktadır. Bunlar;

• Besin Kofulu: Endositoz ile besinlerin hücreye alınmasından sonra oluşan keseciklere verilen isimdir.
• Salgı Kofulu: Metobolizma sonucunda oluşan atık maddelerin ve golgi cisimciğinde üretilmiş olan salgıların hücre dışına atılmasını sağlayan keseciklerdir.
• Depo Kofulu: Hücrenin ihtiyacı olan besin çeşitlerini ve zararlı maddeleri depoladıktan sonra dışarı atmakla görevli kofuldur.
• Kontraktil Koful: Ökaryotik tek hücreli canlılardaki hücre içine girmiş olan suyun fazlasını dışarı atmakla görevli olan kofuldur.

10. Mitokondri

Mitokondri, genel olarak ökaryotik canlılarda yer alan çift zara bağlı bir organeldir. Gerek duyulduğu zaman çoğalarak proteinleri sentezlemeye yardım eder. Hücresel enerji sağlamakla görevlidir. Geçici süreyle kalsiyum depolayarak hücrenin kalsiyum homeostazı için katkıda bulunur. Bu sayede farklılaşmasını ve büyümesini sağlar.

11. Sentrozom

Sentrozom, çoğunlukla hayvan hücrelerinde, alg ve mantarlarda çekirdeğin hemen yanında bulunan zarsız bir organeldir. Sentrozom, hücre bölünmesi sırasında kromozomları zıt kutuplara ayırarak aralarında iğ iplikleri oluşumunu sağlar. Sentrozom hayvan hücrelerinin ana mikrotübül düzenleme merkezidir. Aynı zamanda yapı döngüsünün devam etmesini sağlar.

Hücre Kültürü Nedir?

Hücre kültürü, laboratuvar ortamında bizim gözetimimiz altında şekillendirdiğimiz zaman dilimidir. Bu olay aslında hayvanların hücreleri ile yapılan deneyler olarak adlandırıla biliriz. Hücre kültürü teknolojisi 1900 lü yıllarda ortaya çıkmış ve geliştirilmeye başlanmıştır.

Kök Hücre Nedir?

Kök hücre, İnsan vücudunda bulunan tüm organ ve dokular hücrelerden oluşmaktadır. Bazı hücreler kendilerini yenileyerek, farklı hücre tiplerine dönüşebilme özelliğine sahiptir. Kök hücre adı verilen bu hücreler ise, çoğalma özelliği olmayan kas ve sinir hücrelerinden farklı olarak bölünüp, çoğalabilir. Tek bir hücreden milyonlarca hücrenin oluşmasını sağlayan bu kökhücreler, aynı zamanda kendisini yenilemek adına bölünmeyle çoğalabilmektedir. Kök hücreler, O² taşıma işlemini, hormonal ve sinirsel iletim sağlayamıyor olsa da, bu önemli görevleri yerine getirmesi gereken hücrelerin oluşmasında aktif rol oynamaktadır.

Kök Hücre Bağışı Nasıl Yapılır?

Kök hücre bağışı, 18 ve 50 yaş arasında olan sağlıklı herkes kök hücre bağışını yapabilir. Periferik yani vücut dolaşımında yer alan kandan toplanmış olan kökhücre, en çok kullanılan bağış yöntemi olarak bilinir. Kan bağışına benzemekte olan bu yöntemde, vericiye 4 ya da 5 gün boyunca günde iki kez olmak kaydıyla ilaç verilir. Bu sayede kök hücrelerin dolaşımdaki kana karışması sağlanır. Sonrasında kolda bulunan damara takılmış kateter yardımıyla alınan kan, özel bir makineye bağlıdır. Yaklaşık olarak 3 saat, verici makineye bağlı vaziyettedir. Bu işlemler yapılırken verici için risk teşkil eden bir durum söz konusu bile değildir. Alınan bu kök hücre hemen hastaya aktarılabilir veya dondurma işlemi yapılarak daha sonra kullanılmak için saklanabilir.

Diğer bağış yöntemi ise kemik iliği toplanmasıdır. Bağış işlemi yapılmadan önceki hafta, bağışçıdan bir ünite kan alınıp saklanmaktadır. Kök hücre bağışının yapılacağı gün bağışçıyı genel anestezi ile uyuturlar. Pelvis kemiğinin bulunduğu yere küçük bir kesi açılır ve özel bir iğne aracılığıyla pelvis kemiğinin içine girilerek kök hücre toplama işlemleri yapılır. Bağışçı çoğu zaman aynı gün taburcu edilmektedir.

Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Hücre

Son Yazı Başlıkları

• Kimyasal Uyuşturucu: Meth Nedir?
• Yerkürenin İç Yapısı
• Ceviz ve Beyin ilişkisi
• Zekilik Mi Çalışkanlık Mı?
• Teknolojinin Çeşitleri Nelerdir?