Biyom Nedir? Özellikleri ve Çeşitleri

Dünyanın biyomları, bir iklime özgü bitki ve hayvan topluluklarıdır. Belirli bir biyomun tanınmasındaki anahtar bileşen bitki örtüsüdür. Biyom, ekosistemlerin genişletilmiş bir ifadesidir, yani bir biyom birkaç ekosistemi kapsayabilir…

Yükseklik, enlem, sıcaklık, toprak türleri ve yağış aralığı gibi belirleyici özellikleri hesaba katarak, toprak, bitki örtüsü ve çevre arasındaki ilişkilere dikkat ederek dünya yüzeyinde bulunan biyom setini izlemek mümkündür.

Dünyadaki biyomların sayısı sınırlıdır ve bugüne kadar bilinen tüm yerleri kapsar. Dünya Doğayı Koruma Vakfı‘na göre, 14 karasal biyom, 14 tatlı su biyomu ve 7 deniz biyomu vardır.

Biyom Nedir?

Bir biyom, belirli bir coğrafi bölgede yaşamı destekleyen bir dizi ekosistemdir. Diğer bir deyişle, benzer flora, fauna ve iklime sahip ve birbirine yakın ekosistemler grubu bir biyom oluşturur.

Dünyanın bir bölgesi, tanımlanması ve diğer alanlardan ayırt edilmesi kolay olacak kadar iyi tanımlanmış bir dizi ekolojik ve iklimsel özelliğe sahip olduğunda, biyomlardan, biyoiklimsel manzaralardan veya biyotik alanlardan bahsedilir.

Bu anlamda biyom, belirli hayvan ve bitki türlerinin yaşadığı bir yerin ekolojik koşullarının ifadesidir.

Biyom kelimesi, ‘yaşam’ anlamına gelen Yunanca βιο (bio) kelimesinden türetilmiştir. Kavram, ekoloji ve biyoloji alanlarında nispeten yenidir.

Biyomların Özellikleri

Biyomlar aşağıdakilere göre karakterize edilir:

Enlem: Biyomun ekvatordan ne kadar uzakta olduğunu belirleyen bir değişkendir. Örneğin, ekvatora daha yakın olan biyomlar daha tropikal özelliklere sahiptir.

Yükseklik: Biyomun deniz seviyesine göre yüksekliğini ifade eder. Biyom ne kadar yüksekse, yerin sıcaklığı o kadar düşüktür.

Yağış: Bir yerin iklimini belirlemeye yardımcı olur ve toprağın kalitesi ile biyomda gelişen bitki örtüsünün türü üzerinde bir etkiye sahiptir.

Bitki örtüsünün dağılımı ve türü: Bitkilerin boyutu, aralarındaki boşluk, yaprak türleri ve boyutları, bir biyomun tanımlanmasına yardımcı olan faktörlerdir.

Biyom Çeşitleri

Biyomların birden fazla sınıflandırması vardır. En çok kullanılan sınıflandırmalardan biri, iki büyük biyom türü oluşturan Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) tarafından önerilendir. Her sistem, her bölgeyi ilgilendiren fiziki, coğrafi, iklimsel ve biyotik koşullar dikkate alınarak kendi kuralları ile korunmaktadır.

Karasal biyomlar: Adından da anlaşılacağı gibi, hepsi tundra, ormanlar, çayırlar veya cangıllar gibi kuru topraklarda gelişen biyomlardır.
Sucul biyomlar: Mangrovlar, haliçler veya mercan resifleri gibi tatlı veya tuzlu suda oluşanlardır.

Biyom Örnekleri

Tundra

Tundra, Dünya’nın kutuplarının biyomudur. Kuzey Kutbu’nda buna arktik tundra denir; Güney Kutbu’nda ise Antarktika tundrası olarak bilinir.

İklim: -15 ile 10°C arasında salınan düşük sıcaklıklar.

Flora: Liken ve yosun gibi düşük bitki örtüsü hakimdir ve ağaç yoktur. Topraklar bataklıktır ve donabilir.

Fauna: Aşırı iklim koşulları nedeniyle, bu biyomun faunası, en soğuk mevsimleri barınak altında veya kış uykusunda geçirmelerine olanak tanıyan yağ birikimi ile karakterize edilir. Kutup ayıları ve kutup tavşanlarının durumu budur.

Konum: Kuzey Kutbu tundrası, Kuzey Amerika’nın en yüksek dağı olan Denali Dağı’nın bulunduğu Grönland, Sibirya, Kanada ve Alaska bölgelerinde bulunur. Antarktika tundrası, Şili ve Arjantin bölgelerini işgal etmektedir.

Tayga

Kozalaklı ağaçların hakim olduğu, iğne yapraklı ağaçlardan oluşan, kuzey yarımkürede yaprak dökmeyen bir ormandır. Bu tür bitki örtüsünün baskın varlığı nedeniyle iğne yapraklı orman olarak da bilinir.

İklim: Yazın 19°C’ye, kışın -54°C’ye ulaşabilmesine rağmen, 0 ila 5 santigrat derece arasında salınan sabit bir sıcaklık ile karakterizedir. Ayrıca yazın az yağış, kışın ise kar yağışı görülür.

Flora: Bu biyom, düşük sıcaklıklara dayanıklı, kozalaklı ağaçlar, çamlar ve köknarlardan oluşan yapraklı ormanlarıyla tanınır.

Fauna: Kış aylarında yiyecek elde etmek için genellikle daha az düşmanca bölgelere hareket eden boz ayı gibi göçmen davranışları olan hayvanlardan oluşur. Bu biyomun diğer karakteristik hayvanları kurt, geyik, sincap, baykuş veya şahindir.

Konum: Rusya’da Ural Dağları. Grönland, Kanada ve Alaska’nın bazı bölgeleri.

Çayır

Çayır, bozkır veya doğal alan, nehirlerin geçtiği bitkisel bir halının varlığıyla karakterize edilen bir biyomdur. Buna karşılık iki tür çayır vardır:

• Tropikal otlaklar: Sadece iki farklı iklim mevsimi vardır; kurak mevsim ve yağmur mevsimi. Ancak, her ikisinde de sıcaklıklar genellikle orta düzeydedir.
• Ilıman otlaklar: Yağışlar azdır, bu da kısa çalılardan oluşan bitki örtüsünü etkiler. Bir örnek Arjantin pampaları olacaktır.

İklim: Sıcaklıklar 16 ila 20°C arasında değişir ve kışın sürekli yağmur yağar.

Bitki örtüsü: Otlar (çim) ile küçük ve orta boylu dağınık çalılar.

Fauna: Bu biyomdaki en yaygın hayvanlardan bazıları Güney Amerika’ya özgü çayır köpeği, İber tavşanı, uçurtma tilkisi veya Pampas geyiğidir. İnsanların yaşadığı bu kırlık alanlarda inek, koyun ve tavuk bulmak mümkündür.

Konum: Beş kıtanın merkezi bölgeleri (Amerika, Avrupa, Afrika, Asya ve Okyanusya).

Yağmur Ormanı

Cangıl veya tropik orman, gezegendeki en fazla flora ile fauna türü çeşitliliğine sahip biyomdur ve dünya yüzeyinin %6’sını kaplar.

İklim: Tüm yıl boyunca 19 ila 28 °C arasında, bol yağışlı ve sisli.

Flora: Bu biyomu karakterize eden şey, sarmaşıklar ve bromeliadların yanı sıra birbirine çok yakın büyüyen ve yoğun bir bitki örtüsü tabakası oluşturan uzun, yapraklı ağaçların varlığıdır. Bunun nedeni, ormanda güneş ışığının az olması ve bu nedenle bitkilerin güneş ışığına ulaşmak için uzanmasıdır. Hatta aynı gövdeye bağlı birkaç farklı bitki türü yetiştirebilirler.

Fauna: Birçok böcek türü ve Amazon tarantulaları gibi örümcekler burada yaşar. Yılanlar veya kaplumbağalar gibi sürüngenler ve daha az ölçüde kapibaralar, jaguarlar, maymunlar veya pumalar gibi memeliler bulmak da mümkündür.

Coğrafi konum: Amerika, Afrika ve Asya kıtalarının karasal ekvator bölgesi. En temsili tropikal orman, Güney Amerika’da bulunan Amazon’dur.

Çöl

Çöl biyomu, onu yaşamın gelişimi için düşmanca bir alan haline getiren kuraklığı, yağış olmaması ve aşırı sıcaklıkları ile karakterize edilir. Bu nedenle, biyolojik çeşitliliği o kadar zengin değildir.

İki tür çöl vardır:

• Sıcak: Sıcaklık 50°C’ye ulaşabilir.
• Soğuk: Sıcaklık kışın -40°C, yazın 0°C civarında olabilir.

Flora: Çöl bitki örtüsü aşırı koşullara (sıcak, soğuk, kuraklık) dayanıklıdır. Bu nedenle, dikenli etli yapıları gibi hayatta kalmalarını ve üremelerini sağlayan özellikler geliştirmişlerdir. Bu, kaktüsler gibi uzun süre su depolayabilen kserofitik bitkiler için geçerlidir.

Fauna: Sıcak çöllerde yılanlar, kemirgenler, leş kuşları ve develer bolca bulunur. Donmuş çöllerde orkalar, foklar, penguenler ve kutup ayıları bulmak mümkündür.

Konum: Çöller, Avrupa hariç hemen hemen tüm kıtalarda ılıman ve tropik enlemlerde bulunur. Dünyanın en büyük sıcak çölü, Afrika’da bulunan Sahra’dır. En büyük donmuş çöl ise Çin ile Moğolistan arasındaki Gobi’dir.

Diğer Konular

• Kaplan Gözü Taşı Nedir? Kaplan Gözü Taşının 6 Faydası
• Mutluluk Veren Hormonlar Nelerdir ve Nasıl Güçlendirilir?
• Emülgatör Nedir ve Ne İşe Yarar? Gıdalarda Kullanılan Emülgatörler Zararlı mı?
• Kuru Buz Nedir? Evde Kuru Buz Yapımı ve Kullanım Alanları
• Kusmak İçin Ne Yapılır? Kolayca Kusmak İçin Yapılması Gerekenler