Bitki yetiştiriciliğinde iklim koşullarının etkileri

Zerzevat üreticiliğinde ürünlerin yetişmesinde verimliliği etkileyen ekolojik faktörler arasında Abiyotik denilen iklim ve toprak , ayrıca Biyotik denilen faydalı ve zararlı hastalık ve bunu yaratan zararlılar bulunmaktadır. İklim denilince aklımıza gelen yağış ve rüzgar, ışık, su, sıcaklıktır. Sıcaklık bitkinin yaşam sürecinde çok etkilidir. Bitkideki gelişim olaylarını düzenlemekte rolü çok büyüktür. Bu gelişim olayları sırası ile yeşerme, yetişme ve evolüsyon, çiçek açma, meyve tutumu, olgunlaşma ve yaşlanmadır. 

Bitkilerde toprak özelliğinin etkisi:

Taşlı olan topraklar sebze üretiminde tercih edilmez. Bu tür toprağın taş bulunma oranı %50 ye inme durumunda erkencilik özelliği bakımından üretimde kullanılabilir. Kumlu olan topraklar ise ışıklanma süresi ile çabuk ısınma özelliği sergilediği için erkencilik sağlayabilir.

Tınlı topraklar ise sıcak özellikte toprak olduğu için sebze üretiminde en çok kullanılandır. Killi toprakların %50’den çok oranda kil bulunması durumunda sebze üretimine uygun değildir. Bu toprak tipi su ve azot ihtiyacı çok olan bitkilerde organik gübre kullanılarak değerlendirilebilir.

Marnlı toprak denilen toprak  % 5-50 oranında içinde kireç bulunan tınlı, kumlu ve humuslu toprak çeşididir. Sebze üretiminde değerlendirmek için bol su ile desteklemek gerekir.

Toprak sıcaklığının etkileri :

Toprak sıcaklığının etkileri ürünün gelişmesinde çok etkilidir. Hem yüksek sıcaklık hem de düşük sıcaklık olma durumunda yeşerme hızını aşağı çeker, ürünün kök gelişimine engel olur ve yeşermeyi engeller ya da miktarını azaltır. Soğuk olan topraklarda ekilen tohum gecikmeli ve zor yeşerir, miktarları da az olur.

Bu sıcaklık miktarını tek bir şekilde ele alamayız çünkü bitki çeşidine göre değişkenlik göstermektedir. Bu durumu değerlendirmek için toprak sıcaklığı ölçüm cihazları bulunmaktadır. 

Işığın bitkilerdeki etkileri:

Işık bitkilerde iyon alımına, bitkilerdeki içsel maddelerin taşınmasına, bitkilerdeki organ oluşumuna, bitkinin organ hareketlerine ve  fotosentez işlemine yardımcı olur.  Bitkilerin gelişiminde ışığın kalitesi önemli rol oynar. Işık kalitesi ışığın dalga boyu ile ölçülür. Kısa dalgalı ışınlar bitkilerde küçülmeye ve tüylenmeye neden olur.

Orta dalgalı ışınlar dediğimiz sıcak renk ve soğuk renk olarak belirlenen görünen ışıklardır. Sıcak renk olan ışıklar bitkinin klorofili tarafından emilerek bitkinin büyümesinde yardımcı olur. Soğuk renk olan ışık ise bitkinin gelişimine engel olur. Uzun dalgalı ışınlar ise bitkinin çiçek açma durumunda etkilidir. 

Işık yoğunluğu mevsimlere, enlem derecelerine, tozlanma durumuna, günün saatlerine ve denizden yüksekliğe göre değişmektedir. Işık yoğunluğu az olur ise bitki de cılızlaşma, renk değiştirip sararma, boy uzaması ve Etiyolleşme adı verilen beyazlaşma durumu gerçekleşir. Işık yoğunlunun fazla olması durumunda ise bitkide tüylenme, bodurlaşma ve antosiyan oluşumu gerçekleşir. Antosiyanin denen kırmızı ve mor bitkilere renk veren maddenin oluşma durumuna antosiyan oluşumu denilmektedir.

Etiyolleşme denilen olay bitkinin ışık görmeyen kısımlarında klorofil sentezine engel olunmasıyla birlikte gelen bitki de doku beyazlaşması ve dokunun sertleşmesidir. Etiyolleşme durumunun tercih edildiği bitkiler şunlardır: Lahana, Karnabahar, Pırasa, Soğan, Sap kerevizi, Çikori, Kuşkonmaz, Baş salata ve maruldur.  

Fotoperiyodizme (bitkinin ışıklanma süresi,gün uzunluğu etkileşimi):

Bitkilerin yetişme sürecinde beklediği ışıklanma süresine göre sınıflandırılmaktadır. Uzun gün (14-16 saat) bitkileri ,Kısa gün (10-15 saat7gün) bitkileri, Nötr gün sebzeleri (10-15 saat7gün) bitkileri olarak üç sınıfa ayrılmaktadır. Bitkilerin karanlık ortamlarda geçirdikleri süreye daha fazla tepki verdikleri gözlenmiştir. Bitkilerin etkilendikleri bu gün uzunluğu durumunda kritik olan zamanlar tespit edilerek tohum ekimi ve fidan dikim zamanları yeniden düzenlenmektedir.

Hava sıcaklığının etkileri:

Hava sıcaklığının düşük olması durumunda yetişme ve evolüsyonun da gerileme görülür. 10-12 derece arasında bitki de üşüme denilen durum gerçekleşir. 0-5 derece arasında ise donma durumu ortaya çıkar. Erken çiçek açma durumu yaşanabilir.

Renginde, şeklinde ve tadında bozulma görülebilir. Hava sıcaklığının yüksek olması durumunda ise bitkinin fekondasyonun da bozulmalar olabilir. Bitkinin yüzeyinde solma ve yanıklık olabilir. Ürünün büyümesinde verimlilik düşebilir ve ürün kalitesiz olabilir. Olması gereken hava sıcaklığı ise 15 ile 30 derece arasıdır.

Bitkiler de hava sıcaklığının düşük ve yüksek olması durumunda bazı fizyolojik olaylar gerçekleşmektedir. Bunlardan biri Partenokarbi denilen tohumsuz meyve oluşumu durumudur. Diğeri ise Vernalizasyon adı verilen Vegetatif fazdan (eşeysiz çoğalmadan) generatif faza (eşeyli çoğalmaya) geçişidir. Vernelizasyon durumuna hassaslık gösteren bitki türleri şunlardır: Kereviz, ıspanak, turplar, soğan, havuç, salatalar ve lahanalardır.

Bitkilerde suyun etkisi:

Bitkilerdeki su oranı % 80 ile 98’dir. Sebzeler fotosentez yolu ile ağırlığının %5-35’lik bölümünü çoğaltmak mecburiyetindedir. Bitkilerdeki su hareketi su bitkiye, bitki yaprağında serinleme durumu ve terleme, ilerlemede fotosentez yolu ile solunumda artma ve bitkinin gelişiminde ilerleme şeklinde hareket eder. Bitkiler su ihtiyacını  iki şekilde karşılayabilir. Bu hava etkileri ile yani yağış ile diğeri ise sulama yolu ile gerçekleşen durumlardır.

Sebze yetiştiriciliği yapabilmek için gereken yağış miktarı 700-900 mm değerinde olmalıdır. Su ihtiyaçlarına göre sebzeler sınıflandırılmaktadır. Bunları çok su tüketen ve az su tüketen (zayıf köklü sebzeler), az su tüketen (güçlü köke sahip sebzeler) ve suyu ekonomik kullanan (orta düzey köklü sebzeler) şeklinde ayırabiliriz.

Çok aşırı yağış olma durumu sebzelerde olumsuz etkilere neden olmaktadır. Sebzelerin köklerinde boğulma durumu, sebzelerin sürgün kısımlarında kırılma gerçekleşmesi, besin maddelerinin yıkanması, sebzelerin tozlanmasına engel olması, böcek faaliyetini önleme ve meyvelerinin dökülmesine, sebze hastalanmaların da artma ve meyvelerinin zedelenmesine neden olur.

Bitkiler de rüzgarın etkisi:

Sebzelerde hafif etkide olan rüzgarlar sebzelerin tozlanmasında etkili olarak sebzenin meyve ve tohumunun tutmasında etkili rol oynar. 1-3 m/sn/saat hızında olan rüzgarlar sebzelerde terlemeyi ve fotosentez işlevini arttırarak büyümesini daha hızlı hale getirir.

7 km/saat’in üzerinde hızı olan rüzgarlar ise sert rüzgardır ve bu tip bölgelerde yetiştiriciler rüzgar kıranlar ile çalışmalıdır. Şiddetli rüzgarlar bitkilerin yıpranmasına, meyvelerinin ve tohumunun dökülmesine neden olmaktadır.

Faydalı olabilecek diğer konu başlıkları

• İklim Değişikliği ve Türkiye Tarımı Etkileşimi ↗️
• Topraksız tarım nedir ne için kullanılır
• Akşam Sefası Çiçeği Nasıl Bir Bitkidir? Özellikleri Nelerdir? Bakımı Nasıl Olmalıdır?
• Egzotik tropikal meyveler
• Yuka Çiçeğinin Yaprakları Neden Kurur?
• Barış Çiçeğinin Yaprak Uçları Neden Kurur?
• Limon Ağacı Yaprakları Neden Kurur?