Balkonda Baharat Yetiştirme

Her zaman el altında bulundurulması lüzumlu baharatları balkonda rahatlıkla yetiştirmek mümkündür. Baharatlar balkon yoksa iç mekan bitkisi olarak ta yetiştirilebilir. Yararlı olduğu kadar dekoratif görünüşlü olan bu bitkilerden çok sevimli bahçecikler yapılabilir. Bol güneşli bir pencere gereken tek şeydir.

Büyük balkon ve teraslarda daha zengin çeşitlerle aile için yeterli baharatı yetiştirmek mümkündür. Hatta bahçe olsa bile mutfağa yakın bir yerde saksı içinde baharat yetiştirilebilir. Böylece kış aylarında saksılar korunaklı bir yere alınarak bu bitkilerden ürün alımına devam edilir.. Sulama ve bakımı kolay olur.

Büyücek saksılara farklı baharatlar bir arada dikilebilir. Ancak her çeşidin ayrı saksılarda yetiştirilmesi daha iyi olur. Böylece bozulmuş veya vakti geçmiş bitkiler gruptan kolayca ayrılır. Yenileri eklenir. Farklı bakım ve sulama gerektirenlerin bakımı kolaylaşır.

Çeşitli boylarda toprak veya plastik saksılar kullanılabilir. Toprak saksılar suyu çabuk buharlaştırdığı için kekik gibi az su isteyen bitkiler dikilebilir. Çilek saksısı denilen ve bir çok gözlere sahip saksılar kısıtlı alanlar için idealdir. Evde bulunan eski çaydanlık vs. gibi kaplar da kullanılabilir. Drenaj çok önemlidir. Her saksının dibine birkaç delik açılır. Bir tabaka çakıl veya küçük taşlar yerleştirilir.

TOPRAK

Dış mekan saksı bitkileri için satılan hazır topraklar uygundur. Saksı bitkilerinde bahçe toprağı katiyen kullanılmamalıdır.

GÜBRE – BESİN

Baharatların çoğu fazla gübre istemez. İlk dikim yapıldığında kullanılan hazır toprak yeterince zengin olduğu için 2 ay kadar gübre eklenmez. Bahçede kullanılan tabii gübreler saksı bitkileri için uygun değildir. Bu yüzden ilerleyen zamanda eksilen besin maddelerini saksı bitkilerine uygun gübrelerle sağlamak gerekir.

Bunlar genelde uzun yarayışlı granül veya sulama suyuna eklenerek kullanılan likit besinlerdir. Baharatlar yenecek nesneler olduğu için bu tarz suni besinler kullanılmak istenmeyebilir.

Bu durumda özel olarak hazırlanmış, paketlenmiş steril organik gübreler, öğütülmüş boynuz ve benzer ürün karışımlarını kullanmak mümkündür. Sulama suyuna eklenerek kullanılan sıvı organik gübreler de mevcut olduğu için suni besinlere pek de ihtiyaç kalmadığı düşünülebilir. (Her geçen gün hazır organik gübrelerin çeşidi artıyor. Bahçe ürünleri satılan yerlerden temin edilebilir.) Besin kullanımı aşırı olmamalıdır.

Gerekli hijyen sağlandığı taktirde baharatlar zararlılardan pek etkilenmez. Hazır alınan topraklarda yabani ot tohumları, zararlı yumurtaları bulunmaz. Eski saksılar kullanılıyorsa önceden sıcak su ile iyice temizlenmelidir. Yaprak bitleri için ev yapımı ilaçlar kullanılabilir. Mantardan etkilenmemeleri için ortam yeteri kadar havadar olmalıdır. Saksılar çok sık yerleştirilmez. Eski model demir çiçeklikler kullanılabilir. Aynı saksıda çok sık çıkan fideler mutlaka seyreltilmelidir. Yoksa sıhhatsiz büyür ve çabucak ölürler.

Aynı bitkiden fazla sayıda gerekmiyorsa bitkilerin hazır fide olarak , kök sürgünü veya çeliklerinden yetiştirilmesi daha pratik olur. (Maydanoz ve dereotu hariç)

Mevsimlik bitkiler mümkünse her defasında taze toprağa ekilir. Ömürlü olan baharatlarda ise saksı değişiminden ziyade, 2-3 yılda bir tazelenmeleri daha pratik olur. Çalı formundaki bu bitkiler zamanla uzayıp şekilsiz bir hale geldiklerinde taze çeliklerinden üretilen yeni bitkilerle değiştirilir.

Nane, ömürlü reyhan, melisa, kekik kök sürgünlerinden yetiştirilir.

BİTKİ PROBLEMLERİ

Başlıca problem kabuklu ve unlu bitlerdir. Görülür görülmez tedbir alınmalıdır. Bitki sabunlu su ile yıkanırcasına ilaçlanır veya alkole batırılan pamuklu bir çubukla böcekler temizlenir. Birkaç kere tekrarlanması gerekir. İlaç olarak malathion iyi gelir ancak bunun zehirli bir madde olduğu göz önüne alınmalıdır.

Bitkilerin sağlıklı büyümesi için alınacak tedbirler

• Aşırı sulama bitki ölümünde baş sebeptir. Sulamadan önce toprağın hafifçe kurumasına izin verilmelidir.
• Çok yıllık çalı türü baharatların 3/1 den fazlasını bir defada kesilmemelidir. Tepe filizleri sık sık toplanırsa bitki daha yoğun ve sık büyür, sağlıklı olur.
• Bitkiler için havadar bir mekan seçilir.
• Saksılar biraz mesafeli yerleştirilir.
• Aynı saksıda fazla sayıda bitki bulundurulmaz.

BALKONDA YETİŞTİRİLEBİLEN BAHARATLAR

BALKONDA DEFNE YETİŞTİRME (Laurus nobilis)

Defne farklı özellikleri ile saksıda yetiştirmeye son derece uygun bir bitkidir. Tabii şartlarda orta boylu bir ağaç olan defne derin budamaya elverişli olması ile rahatlıkla kontrol altında tutulabilir. Tek gövdeli ağaç veya çalı şeklinde büyütülebilir. Geometrik şekillerde budanabilir. 150-180 cm. yükseklikte tutulması yeterlidir. Saksısı en az 30-40 cm yükseklik, 40-45 cm. çapta olmalıdır. Yaz aylarında bolca sulanır. Kışın su azaltılır. İklim fazla sert ise kışın soğuktan korunması gerekir. Bununla beraber, soğuktan yaprakları kavrulsa bile baharda tekrar yeşerir.

Her dem yeşil olan defnenin yaprakları yıl boyunca et ve balık yemeklerinde kullanılabilir. Yapraklar taze iken aroması fazla fakat biraz acımsıdır. Kurutulunca acısı kaybolur.

Hafif gölge balkonlar için idealdir. Aşırı güneşten rahatsız olur. İç mekan bitkisi olarak aşırı sıcak olmamak kaydı ile havadar ve güneşli bir pencere önünde yetiştirmek mümkündür.

Burada baharatlar ile ilgili kısa bilgi verilmiştir. Daha detaylı bilgi için BAHARAT BAHÇESİ ve ŞİFALI BİTKİLER sayfalarına başvurabilirsiniz.

BALKONDA BİBERİYE YETİŞTİRME

Her dem yeşil çalı bol güneşi sever. Güzel kokulu sivri yaprakları, mavimsi çiçekleri oldukça hoştur. Dalları çabucak uzayıp ağaçlaşmaya meyillidir. Sık sık makasla hafifçe budanarak kontrol altında tutulur. Yüksekliği 60 cm. den fazla olmamalıdır. Fide saksıda satın alınır. En kısa zamanda yeterli büyüklükte bir saksıya alınmalıdır. Şifalı bitki olarak kullanılır.

BALKONDA ADAÇAYI YETİŞTİRME

Kadife gibi yumuşak grimsi yaprakları ile son derece dekoratif bir bitkidir. Taze yaprakları sıkça toplanarak kurutulur. Yaz başlarında mavimsi- mor çiçekler açar. Çiçekleri geçtikten sonra hafifçe budanır. Fide olarak satın almak en iyi yoldur.

BALKONDA NANE YETİŞTİRME

Toprak altında yayılan kökleri ile kalıcı bir bitkidir. Yarı gölgede yetişebilir. Bolca su ister. . Tazeliğini koruması için sık sık hafifçe biçilir. Birkaç yılda bir kökünden sökülerek taze kökleri tekrar seyrekçe dikilmek sureti ile yenilenir.

BALKONDA MAYDANOZ YETİŞTİRME

Saksıda maydanozu tohumla yetiştirmek Oldukça kolaydır. İç mekanda şubat ayında ekilebilir. Dışarıda ekilecekse nisan başları iyidir. Hazır toprakla doldurulmuş bir saksı veya çiçekliğe tohumlar seyrekçe serpiştirilir. Üzeri bir miktar toprak serpilerek örtülür. Avuç içiyle hafifçe bastırarak toprağı sıkıştırılır. Tohumlar çıkıncaya kadar püskürteçle sulanır. Çıkmaları birkaç hafta, hatta bir ay sürebilir. Toprak daima nemli tutulmalıdır. Fideler sık çıkarsa biraz seyreltilir . Bulunabilirse maydanoz köklü fidelerinden de dikilerek de yetiştirilebilir 4-5 yapraklı olduklarında makasla biçilirse çabucak güçleneceklerdir. Saksıda yetiştirmek için Frenk maydanozu denilen kıvırcık maydanoz cinsi daha uygundur. Her yıl yeniden ekilmelidir.

BALKONDA DEREOTU YETİŞTİRME

Tohumla yetiştirilir. Maydanoz gibi ekilir. Mevsimlik olduğu için çabuk geçer. Küçük saksılara her 4-5 haftada bir azar azar serpilirse evde yıl boyunca dereotu bulunur. Yarı gölgeyi ve suyu çok sever. Ayazlar başlayınca kapalı mekanda yetiştirilmeye devam edilir. Bu durumda güneşli bir yer ister.

BALKONDA MELİSA-OĞULOTU YETİŞTİRME

Bu şifalı bitki saksıda çok güzel yetişir. Hazır fide alınır veya kök sürgünlerinde kolayca çoğaltılır. Kışın soğuktan korunabilirse yıl boyunca yeşil kalır. Tazelenmesi için sık sık biçilmelidir. Hafif gölgeyi sever.

BALKONDA KEKİK YETİŞTİRME

Bol güneşi ve hafif kumlu toprağı sever. Aşırı sulama çürümesine sebep olur. Toprağı hafifçe kuruyunca sulanmalıdır. Herdem yeşil bir bitkidir. Asma saksılara yakışır. Soğuktan pek etkilenmez. Yıl boyunca taze olarak kullanılabilir.

BALKONDA FESLEĞEN YETİŞTİRME

Saksıda yetiştirilmesi adettendir. Yarı gölgede gürbüz yetişir ve daha uzun dayanır. Aşırı güneşte kısa zamanda çiçeklenir ve bozulur. Yeni ekildiği zaman sık sulanırsa kolayca çürüyebilir. Yetişkin olunca bol su ister.

BALKONDA MERCANKÖŞK YETİŞTİRME

Anadolu da merzengüş de denilen bu bitki, humuslu toprağı, bol güneş ve sıcağı sever. Kalıcı ve yıllık türleri vardır. Tohum, kök sürgünü ve çeliklerinden yetişir. İç mekan bitkisi olmaya elverişlidir.

BALKONDA REYHAN YETİŞTİRME

Fesleğen ile aynı aileden olan reyhanın yıllık veya kalıcı bir çok çeşidi vardır. Kenarları dişli mor yapraklı olanı son derece dekoratiftir. Saksıda çok güzel yetişir. Güneşte veya gölgede durabilir. Kalıcı olanlar her yıl naneye benzer köklerinden sürer.

BALKONDA REZENE YETİŞTİRME

Dereotuna benzer, ancak rezene kalıcı bir bitkidir. Soğanımsı kökünden her yıl tekrar yeşerir. Kokusu ve görünüşü güzeldir. Saksısı büyük ve derince olmalıdır. Boylu olduğu için destek gerektirebilir. Tohum ve çelikle yetişir.

Yazar: Hümeyra Özdamar.